Ewenementy

Wśród bogactwa współczesnej literatury pięknej, różnorodności jej form, przenikania się kulturowo-geograficznego, chciałbym szkicowo wskazać na pewne zjawiska kulturowe związane z literaturą współczesną. A jest ich kilka. I nie są to wyłącznie ciekawostki literaturoznawcze. Pewne z nich godne są głębszych analiz nie tylko ze względów literackich, ale też ich wpływu na współczesną kulturę.

Jednym z takich ewenementów, jest wiek twórcy. Mam na myśli dość liczną grupę autorów wiekowo późno rozpoczynających swą przygodę literacką. Wiek twórcy, mimo doń całego szacunku, nie jest jednak kryterium literackim. Tutaj raczej chodzi mi o pisarzy, którzy – mimo późnego startu – odnieśli sukces czytelniczy i wnieśli znaczący wkład do swojej kultury narodowej. O twórcach późno rozpoczynających swą przygodę z pisarstwem krótko piszę tutaj.

Na drugim (a właściwie na pierwszym) biegunie wiekowym mamy pisarzy-nastolatków, których debiuty stały się fenomenem czytelniczym.

Inną grupę twórców stanowią autorzy wyłącznie jednej powieści. Powieści, która odbiła się szerokim echem jako ważne wydarzenie literackie lub kulturowe. Tym pisarzom poświęciłem szkic Autorzy jednej książki.

Mamy też pisarzy aktywnie oczekujących kilka, a nawet kilkanaście lat na wydanie swojej pierwszej książki. Książki, która po wydaniu, odniosła spektakularny międzynarodowy sukces czytelniczy. O tych twórcach garść informacji znajduje się w szkicu Odrzucony sukces.

Kolejną grupę stanowią pisarze zawodowo zajmujący się czymś innym, jak prawnicy, lekarze, …. We wcześniejszych stuleciach rzecz rzadko spotykana. O nich piszę w Socjologicznym tyglu literackim.

Zupełnym innym fenomenem, także wcześniej nie spotykanym na taką skalę, są pisarze przestępcy. O ile we wcześniejszych wiekach możemy znaleźć takich twórców, to jednak pojawiają się oni dość nielicznie. Wiek dwudziesty radykalnie to zmienił. Mamy twórców, poczynając od mniej lub bardzie drobnych oszustów, rzezimieszków, a na poważnych przestępcach kończąc. I tutaj ponownie, sama kryminalna przeszłość autora nie jest sama w sobie czymś literackim. Jednak część z tych twórców poszerzyła obszar literackiej penetracji tworząc dzieła nie ustępujące nobliwym literatom (np. Genet). Ten obszar literatury wart jest pogłębionej kulturowo-socjologicznej analizy. Pisarzom-przestępcom poświęcony jest szkic Pisarze przestępcy.

Jest może nieco zaskakującym fakt, że o ile łatwo wskazać drugą stronę medalu dla wszystkich grup (młodość – starość, jedna powieść – prawie sto powieści, …, pisarze odrzucani – pisarze nagradzani za jeszcze niewydaną książkę), o tyle nie jest to ani proste, ani takie łatwe w przypadku pisarzy kryminalistów.

Należy także pamiętać o wielkości nakładów niektórych pozycji beletrystycznych, nawet nie wyobrażalnych przed pierwszą połową dwudziestego wieku. Jednym z bardzo wielu przykładów może być powieść Jay'a Ashera Trzynaście powodów, która przez ponad dziewięć utrzymywała się na liście bestsellerów New York Timesa, a która w samych tylko Stanach Zjednoczonych została sprzedana w niemal trzech milionach egzemplarzy. Innym przykładem (z antypodów) jest powieść australijskiej pisarki Zusak Markus Złodziejka książek. Książka stała się międzynarodowym bestsellerem przetłumaczonym na ponad czterdzieści języków, a która od pierwszego wydania w 2005 roku przez 375 tygodni znajdowała się na liście bestsellerów New York Timesa. O paru innych ciekawych przykładach ewenementów wydawniczych wspominam tutaj.

Na koniec, warto wspomnieć o odrębnym fenomenie kulturowo-socjologicznym, a mianowicie o dotąd bardzo słabo rozpoznanym boomie literatury fantasy i roli tej literatury w kształtowaniu postaw i świadomości społecznej.

Ewenementy – powrót