Notes Literacki
Michal Ajvaz (ur. 1949, Czechosłowacja) - czeski powieściopisarz, nowelista, poeta i eseista. Jego twórczość bywa porównywana do twórczości Jorge Borgesa i Brunona Schulza. W 2012 r. Ajvaz otrzymał najważniejszą czeską nagrodę literacką Magnesia Litera, a w 2015 - międzynarodowe wyróżnienie, Prix européen Utopiales des pays de la Loire za tom Inne miasto będący kolekcją wierszy, opowiadań i opowieści.
[…] wszystkie opowiadane fabuły pochodzą z jednego dziwnym odorem trącącego zdroju, którego wody przesiąkają przez fałdy rzeczy i pojawiają się w brudnych kątach naszej przestrzeni, i wszystkie fabuły rysują wzory pragnienia i strachu, w dodatku, jak się zdaje, nienależące wcale do nas, tylko do jakiegoś monstrum, którego snem jest nasze życie. […]
Miałem odczucie, że pnącza na obudowanych brzegach koryta i drzewa na górze na nabrzeżu zrodziły się z oddechu rzeki, że plątanina kłączy, gałęzi i liści jest kontynuacją życia jej glonów. Zdawało mi się, że nawet domy pojawiły się bez udziału człowieka jako kryształy mrocznego tchnienia i że obrysowują magiczne drogi, którymi owo tchnienie wionie; pomyślałem teraz, że również łagodne światło w mieszkaniu biologa było w zmowie z głębią rzeki.
Podróż na południe
Cabré Jaume – Wyznaję; Głosy Pamano
Jaume Cabré – kataloński pisarz, filolog i scenarzysta urodzony w Barcelonie w 1947 r. J. Cabré jest jednym z najważniejszych pisarzy europejskich. Jego książki zostały przetłumaczone na kilkanaście języków i wydane w setkach tysięcy egzemplarzy. Otrzymał wiele nagród.
Trzeba patrzeć w przyszłość, przewrócić stronę, przekonywali rządzący. Jak patrzeć w przyszłość mieli jednak ci, którym nigdy nie dano dojść do głosu, nie upamiętniono, nie zadośćuczyniono? W regionie, o którym pisałem, panował po wojnie absolutny terror.
Nie wierzę w przeznaczenie ani w to, że wszystko jest z góry zaplanowane. Natomiast bardzo mi to pasuje jako pisarzowi. Jeżeli planuję koniec dla jakiegoś bohatera, to z punktu widzenia książki dodaje to tej postaci tragizmu. Dla mnie przeznaczenie jest więc nie tyle częścią rzeczywistości, co elementem powieści, sposobem na budowanie napięcia.
González Tomás – Trudne światło
Tomás González (urodzony w 1950 w Medellín) jest kolumbijskim pisarzem zaliczanym do najciekawszych i najważniejszych przedstawicieli współczesnej prozy południowoamerykańskiej. Wydał osiem powieści i trzy tomy opowiadań. Tutaj obszerniej omawiam książkę Trudne światło.
[…] życie trzyma się tego świata z siłą przypominającą obłęd. Karaluch swojej szpary, kwiatek swojej szczeliny w cegle albo gołej skały.
Długie cierpienie, jego, moje, nas wszystkich, wymiotło z mojej duszy najmroczniejsze złogi, najbardziej mętne i nierzeczywiste, pozostawiając mnie niemal czystym, wolnym od wydumanych smutków.
[…] kiedy dotykasz nieskończoności, chwytasz ulotne światło, trudne światło […]
[ … śmierć Jacoba] zaplanowaliśmy na siódmą rano czasu Portland, dziesiątą wieczór w Nowym Jorku.
Trudne światło
Gaarder Jostein – Świat Zofii; Szach mat. Zagadki, baśnie i opowiadania
Norweski pisarz (ur. 8 sierpnia 1952 r.), autor kilkunastu książek. Znany jest na całym świecie z literacko-filozoficznej powieści, oryginalnego wprowadzenia do filozofii, pt. Świata Zoffi. Książka została przetłumaczonego na 54 języki, wydana w ponad 30 milionach egzemplarzy.
Droga Zosiu! Kiedy zaczniesz to czytać, być może będziesz już miała za sobą spotkanie z HERMESEM. Dla pewności dodam tylko, że Hermes to pies. Ale nie bój się go. Jest bardzo łagodny, a w dodatku rozumniejszy niż wielu ludzi. W każdym razie nie stara się uchodzić za mądrzejszego, niż jest naprawdę.
Świat Zofii
Widzimy wszystko jakby w zwierciadle, niejasno. Czasami możemy zajrzeć przez lustro i zobaczyć odrobinę tego, co jest po drugiej stronie. Gdybyśmy całkiem wyczyścili zwierciadło, zobaczylibyśmy o wiele więcej. Ale wtedy nie moglibyśmy już widzieć siebie...
W zwierciadle niejasności
Houellebecq Michel – Cząstki elementarne; Mapa i terytorium
Urodzony w 1956 roku ceniony i kontrowersyjny francuski pisarz, eseista oraz autor piosenek. W 2010 otrzymał Nagrodę Goncourtów za książkę Mapa i terytorium. Jest autorem między innymi książek: Cząstki elementarne, Mapa i terytorium, Możliwość wyspy, Uległość. Z powodu gwałtownych reakcji wyznawców Islamu na tę ostatnią powieść, w 2015 r. opuścił Francję i osiadł w Irlandii.
Przypisywany mi humanizm spoczywał w rzeczywistości na bardzo wątłych fundamentach: jakieś trafne słówko o biurokratach czy aluzja do trupów nielegalnych murzyńskich imigrantów, wyrzuconych na hiszpańskie wybrzeże, wystarczyły, żebym zyskał reputację człowieka lewicy i obrońcy praw człowieka.
Możliwość wyspy
"Świadomie lub nie większość współczesnych ludzi odwołuje się do ontologii materialistycznej, której popularność wzięła się z odkryć naukowych sprzed dwóch stuleci. Tymczasem jeśli spojrzeć na świat z punktu widzenia odkryć współczesnej nauki, to znacznie ciekawszy od materii okazuje się jej brak."
James Marlon – Krótka historia siedmiu zabójstw; Księga nocnych kobiet
Powieściopisarz jamajski. Urodził się w 1970 r. Jest laureatem American Book Award oraz Nagrody Brookera (obie nagrody przyznano w 2015 r.) za powieść Krótka Historia Siedmiu Zabójstw. Powieść została ogłoszona książką roku między innymi przez: The New York Times, The Washington Post, Newsweek, Publishers Weekly, ….
Gdzieś za morzem, ale ciągle w Indiach Zachodnich, w krainie zwanej Saint-Domingue, powstały negry. Przejmują terytorium, zabijają gubernatora i palą główne miasto. Był rok 1791. Teraz, w 1800, czarnuch imieniem L’Ouverture chce zapanować nad całą wyspą. Brytyjczycy zamierzali wziąć wyspę dla siebie, ale czarna republika przegoniła ich, Hiszpanów i Francuzów. Na Jamajce nie znalazłbyś jednego białego, który by się nie trapił, bo tutaj negra też cała masa." [.....]
– Papo, niektórzy jego niewolnicy sami decydują, kiedy jedzą – skarży panna Isobel. [.....]
– Uważam, że negr sam potrafi się zorientować, kiedy czuje głód."
Ksiega nocnych kobiet
Kazuo Ishiguro – Malarz świata ułudy; Nie opuszczaj mnie
Brytyjski pisarz japońskiego pochodzenia. Urodził się w1954 r. w Japonii (w Nagasaki). Kazuo Ishiguro otrzymał nagrodę Whitbread Award (1986 r.) za powieść Malarz świata ułudy oraz nagrodę Nagrodę Bookera (1989 r.) za swoją trzecią powieść Okruchy dnia. Jest laureatem literackiej Nagrody Nobla (2017 r).
Oprócz wymienionych, w Polsce zostały wydane następujące książki Kazuo Ishiguro: Pejzaż w kolorze sepii, Pogrzebany olbrzym, Niepocieszony, Kiedy byliśmy sierotami
Jeśli komuś się nie powiodło tam, gdzie innym brakło odwagi czy po prostu woli, by podjąć jakąkolwiek próbę, to taki człowiek patrząc wstecz na swoje życie, znajduje w nim pociechę, a może nawet głęboką satysfakcję. "[.....]
Liczba tych walecznych zgonów chyba nie ma końca...Połowa mojej klasy maturalnej zginęła waleczną śmiercią. A wszystko dla głupiej sprawy, choć oni sami nigdy o tym się nie dowiedzieli.
Malarz świata ułudy
Krasikov Sana – Jeszcze rok; Patrioci
Amerykańska pisarka gruzińskiego pochodzenia, urodzona w 1979 r. na Ukrainie. Sana Krasikov jest laureatką National Book Foundation’s, Sami Rohr Prize for Jewish Literature za debiutancki tom opowiadań Jeszcze rok.
Wydana w 2017 r. powieść Patrioci bywa nazywana Doktorem Żywago naszych czasów. O książce Krasikowej Yanna Martel , autoraka Życia Pi mówi:
Arcydzieło! To "Doktor Żywago" na nasze czasy. Historia Florence Fein, marzycielki z dzielnicy Flatbush na Brooklynie, złamie wam serce.
Gdy tylko napomknę komukolwiek, że od szóstego do trzynastego roku życia wychowywałem się w państwowych domach dziecka, mój rozmówca przywołuje na twarz wyraz, który na własny użytek nazwałem Ceremonią Purpurowego Serca. Jakby nagle odkrył, że zamiast nóg mam protezy. Chciałby zobaczyć kikuty, ale pilnuje się, żeby nie spuścić wzroku. W jego głosie odzywa się nabożne współczucie. […]
Była gotowa zrobić wszystko, wyjechać dokądkolwiek, byle tylko uciec z Flatbush i rozpocząć życie, które miałoby jakiś sens, jakąś wagę i które musiało przecież istnieć gdzieś poza granicami Brooklynu, obszaru podobnie jak Polska czy Irlandia skazanego na funkcjonowanie po wieczność w cieniu władzy silniejszego.
Patrioci
Kurniawan Eka – Człowiek tygrys; Piękno to bolesna rana
Kurniawan Eka urodził się w 1975 roku na Jawie. Jego powieść, napisana w języku indonezyjskim Piękno to bolesna rana, porównywana do Stu lat samotności Gabriela Garcíi Márqueza, przyniosła autorowi światowy rozgłos. Natomiast druga Człowiek tygrys (trzecia a dorobku pisarza) ugruntowała wysoką pozycję pisarza. Dzienniki, między innymi, „The New York Times”, „Financial Times”, „Harper’s Bazaar”, „The Boston Globe” umieściły książki Kurniawana na listach najlepszych książek. Kurniawan został pierwszym indonezyjskim laureatem World Readers’ Award (2016 r.).
PEWNEGO NIEDZIELNEGO POPOŁUDNIA, w marcu, Dewi Ayu wstała z grobu, w którym przeleżała dwadzieścia jeden lat. Pasterz drzemiący pod drzewem plumerii wrzasnął i posikał się w gatki, a jego cztery owce rozbiegły się na łeb na szyję pomiędzy kamienie nagrobne i nagrobne drewniane tablice, jakby wrzucono pomiędzy nie tygrysa.
[…]
— Ta. W tym mieście nie ma innej Dewi Ayu.
— Więc jeszcze żyje? — zapytała Aneu Stammler ze łzami w oczach.
— Nie, proszę pani — odpowiedział chłopiec. — Zmarła nie tak dawno.
— Na co umarła?
— Umarła, bo chciała.
Piękno to bolesna rana
Nabokov Vladimir – Lolita; Zaproszenie na egzekucję
Rosyjski i amerykański pisarz urodzony w 1899 w Petersburgu; zmarł w 1977 w Montreux (Szwajcaria). Pisarz ciągle młody i dojrzały. Dzieła Vladimira Nabokowa należą do szczytowych osiągnięć literatury i rosyjskiej, i amerykańskiej.
Dzieło sztuki nie ma żadnego znaczenia dla społeczeństwa. Jest ważne tylko da jednostki.
[...]
Chociaż nie dbam o hasło „sztuka dla sztuki” – ponieważ, niestety, tacy propagatorzy jak na przykład Oscar Wilde i rozmaici uroczy poeci byli w rzeczywistości obrzydliwymi moralistami i dydaktykami – nie ulega wątpliwości, że tym, co chroni utwór beletrystyczny przed robakiem i rdzą, nie jest jego znaczenie społeczne, ale sztuka, tylko sztuka.
Playboy Nr1(2) 2015, Klasyczne wywiady
[...] Myśl zapisana nie ciąży już tak bardzo, chociaż niektóre myśli są jak rakowate narośle: wyrazi je człowiek, wytnie, a one odrastają, gorsze niż przedtem.[...]
Zaproszenie na egzekucję
Pamuk Orhan – Stambul. Wspomnienia i miasto; Inne kolory
Turecki pisarz urodzony w 1952 r. Laureat literackiej Nagrody Nobla (2006 r.).
Ale słowa huzun i tristesse — i uczucia, jakie opisują — nie są identyczne. Chcąc uchwycić różnicę między nimi, nie wystarczy jednak powiedzieć, że Stambuł jest miastem bogatszym niż Delhi czy Sao Paulo — w najuboższych dzielnicach miast nędza przybiera podobne formy. Różnica polega na tym, że w Stambule przykłady dawnej świetności, zwycięstw i wielkiej historii są na wyciągnięcie ręki. […]
Każdemu z nas w pewnym stopniu zależy na opinii ludzi, których nie znamy. Jeśli jednak ta wiedza zaczyna nam sprawiać ból, niszczyć nasze stosunki ze światem i staje się ważniejsza niż rzeczywistość, to znaczy, że wymknęła się spod naszej kontroli. Ja sam — jak większość stambulczyków — mam problem z akceptacją tego, co o moim mieście mówią obcy, i jak większość tutejszych pisarzy, zerkających co chwilę w kierunku Zachodu, często czuję zakłopotanie
Stambul. Wspomnienia i miasto
Trzeba rozumieć różnicę między polityką a literaturą. Polityka opiera się na tym, że nie chcemy rozumieć innych ludzi, nie przyjmujemy ich argumentów – rozumiemy jedynie ludzi, którzy myślą tak samo lub podobnie jak my. Powieść zaś opiera się na naszej zdolności do rozumienia innych, na empatii, którą autor równo rozdziela pomiędzy swoich bohaterów, którą obdarzamy również naszych wrogów.
Newsweek 2017-38
Sabaliauskaitė Kristina – Silva Rerum I–III
Kristina Sabaliauskaitė jest litewską pisarką i historykiem sztuki (ur. 1974 r). Jest autorką trzytomowego Siva Rerum. W 2015 r. została wybrana przez litewski tygodnik „Stilius” i grupę medialną Lietuvos rytas Kobietą Roku.
Wilno to miasto palimpsest, miasto Feniks, które w ciągu swojej historii kilka razy zostało niemal zrównane z ziemią, ale za każdym razem się odradzało. Aby zrozumieć mój pomysł na cykl trzech książek, warto w kilku słowach zapowiedzieć kolejne tomy. Akcja drugiej części toczy się podczas Wojny Północnej i Wielkiej Dżumy, a trzecia część rozgrywa się w połowie XVIII wieku, w okresie pozornie dość spokojnym. Ale właśnie wtedy w Wilnie miały miejsce trzy wielkie pożary. A więc w trzech częściach powtarza się pewien schemat - miasto odradza się po wielkim kataklizmie.
[…] Opisuję czasy, które w świadomości Litwinów zapisały się jako okres "przepijania kraju przez polską szlachtę". Ja o polskiej szlachcie piszę dobrze, a Litwini pokochali te książki. Coś się zmienia w litewskim stosunku do naszej wspólnej historii
Nazwać go diabłem byłoby retorycznym nadużyciem, choć delikatnie mówiąc, bakałarz filozofii Jan Kirdej Biront miał porachunki z Panem Bogiem, a to, że chętnie by Go spotkał ciemną nocą w ciasnym wileńskim zaułku i za pomocą pięści wyjaśnił, co o Nim sądzi, sam traktował jako najlepszy dowód swojej wiary w Boga. [...]
Ucztę Końca Świata u Jana Kirdeja wszyscy, którzy w niej uczestniczyli, zapamiętali na zawsze jako biesiadę, jakiej jeszcze nie było i jaka już się nie powtórzy, jednak o niej, odwrotnie niż o procesji studenckiej, nikt nigdy się nie zająknął, ponieważ działy się tam takie rzeczy, że wspomnieć, iż się na niej było, zarówno dla kobiety, jak i dla mężczyzny oznaczałoby napytać sobie biedy.
Silva Rerum
Styron William – Wybor Zofii; Wyznania Nata Turnera
Amerykański pisarz urodzony w 1925 r. Jest laureatem Nagrody Pulitzera za powieść Wyznania Nata Turnera. Książka przyniosła Styronowi wielki rozgłos nie tylko w Stanach Zjednoczonych. Natomiast opublikowana w 1979 r. powieść Wybór Zofii przyniosła Styronowi światową sławę. W. Styron jest też autorem tomu czternastu esejów pt. Hawany w Camelocie. Eseje osobiste. Mowa w nich między innymi o Johnie F. Kennedym, Trumanie Capote, Jamesie Baldwinie, Marku Twainie, …
Musisz tam kiedyś pojechać, Stingo, i zobaczyć to, i opisać. Polska jest taka piękna. I taka smutna. Wyobraź sobie, że te dwadzieścia łat mojego dorastania, to jedyne dwadzieścia łat, kiedy Polska była wolna. To znaczy wolna po stuleciach!
[.....]
"Myślałem, że uda mi się zrozumieć Oświęcim, kiedy zrozumiem Zofię, która była - łagodnie mówiąc - zlepkiem sprzeczności. Chociaż nie-Żydówka, wycierpiała tyle samo co każdy z Żydów, który przeżył podobne męczarnie, a w pewnym głębszym sensie - co, jak sądzę, stanie się oczywiste - wycierpiała znacznie więcej."
Wybór Zofii
Tokarczuk Olga – Bieguni; Księgi Jakubowe
Polska pisarka, eseistka, poetka urodzona w 1962 r. Jest dwukrotną laureatką Nagrody Literackiej „Nike” za powieści Bieguni i Księgi Jakubowe. Za powieść Bieguni Olga Tokarczuk, jako pierwszy polski autor, otrzymała w 2018 r. nagrodę The Man Booker International Prize. – najbardziej prestiżowy laur literacki w anglojęzycznym świecie.
Wypowiedzi o faktach, które powinien znać każdy uczeń, stają się powodem do ataków, zarzutów o antypolskość i brak patriotyzmu.
Gazeta wyborcza, 4-5 lutego 2017 r.
Kobiety w łachmanach zbierają na ulicy wióry i łajno na opał. Trudno po tych łachach rozróżnić, czy to bieda żydowska, czy cerkiewna, czy katolicka. Tak, bieda nie ma ani wiary, ani narodowości.
Księgi Jakubowe
Vann David – Legenda o samobojstwie
Urodzony w 1966 r. pisarz amerykanki, wcześniej, kapitan i inżynier budowy statków. Przez dwanaście lat żadne wydawnictwo nie chciało przyjąć do druku późniejszego światowego bestselera Legendy o samobójstwie.
Publikowane w 20 językach, bestsellerowe książki Davida Vanna zdobyły 15 nagród, w tym za najlepszą zagraniczną powieść we Francji i Hiszpanii, a także nagrody literackie St. Francis College i Prix Médicis étranger. Książki Davida Vanna znalazły się w kilkunastu krajach na listach najlepszych książek roku. David Vann obecnie jest profesorem na University of Warwick w Anglii i profesorem honorowym na Uniwersytecie Franche-Comté we Francji.
Ze strony Davida Vanna oraz Goodreads
Wiśniewski Janusz Leon – S@motność w sieci; Los powtórzony
Polski pisarz i naukowiec urodzony w 1954 r.
Pisarz: autor wielu bestsellerowych powieści wydanych w kilkunastu krajach na całym świecie.
Naukowiec: doktor habilitowany chemii, doktor informatyki, magister fizyki i ekonomii. Zawodowo zajmuje się tworzeniem oprogramowania komputerowego dla chemików.
Lord, help me be the person my dog thinks I am.
(Boże, pomóż mi być takim człowiekiem, za jakiego bierze mnie mój pies)
(P.S. Od pewnego czasu przepraszam mojego psa za jego ewidentną pomyłkę).
Ze strony Janusza Wiśniewskiego
Gdyby miał opisać wszystko, co działo się w jego życiu w tym czasie, zmieściłby ten opis na małym skrawku papieru.
[...]
Co z tego, że ktoś uczył się na dwóch uniwersytetach? Cielę też może ssać dwie krowy, a wyrośnie z niego zwykły wół.
Los powtórzony